Wie durft er nu nog te beweren dat het Nederlands wordt verdrongen door het Engels? De zoekvraag This is the best * on the internet levert 3 resultaten op, terwijl Dit is de beste * op het internet maar liefst 158.000.000 resultaten oplevert. Overigens is de uitslag bij andere zoekmachines aanmerkelijk minder schrijnend voor Engeland.
Waarschijnlijk heeft Google hier een probleem met stopwoorden.
F
Het was een trip down memory lane, mijn bezoek aan de Internet Librarian International Conference 2016 in het Olympia Conference Center in Londen. In 1999 was ik in hetzelfde zalencomplex voor een bezoek aan de Online Conference. De enige aanpassing die het Olympia sindsdien aan de moderne tijd had gedaan was de tassencontrole, maar daar was het in Londen niet bepaald uniek in. Voor mijn werkgever moest ik destijds een verslag schrijven en ik weet nog dat ik de naam van die nieuwe zoekmachine nog even moest nazoeken in mijn aantekeningen. Oh ja, Google.
Tijdens de ILI was Google in een aantal presentaties prominent aanwezig, vaak in combinatie met meer moderne termen als Big Data en Artificial Intelligence. En waar Google toen werd geprezen als de toekomst van het zoeken, waren er nu meer kritische geluiden te horen. Is ons gebruikersprofiel van invloed op wat we voorgeschoteld krijgen? Is Google een Big Brother gevoed door Big Data? Moeten we een stel oncontroleerbare algoritmes laten bepalen welke zoekresultaten we te zien krijgen? Wie een tijdje geleden op “Top economist” zocht op Google, kreeg Trump als één van de eerste resultaten. Foutje in de algoritmes. Google geeft als je slokd of ende intikt automatisch de suggestie slokdarm en endeldarm, maar als je vagin of peni intikt, heeft het geen idee wat je bedoelt. Hoe fatsoensrakkerig mag een zoekmachine zijn? Als ik het Oudnederlandse woord bloken zoek, vind ik pas op de tweede pagina een resultaat, omdat Google voor mij bepaalt dat ik een tikfout heb gemaakt en alles over blokken wil weten. De onverholen weerzin die ik bij een aantal sprekers opmerkte over dit soort fouten/interpretaties/bedilzucht is eigenlijk best begrijpelijk. Informatieprofessionals willen dat onze klanten een resultaat krijgen dat klopt en dat een zoekmachine bij voorkeur alle resultaten geeft die exact beantwoorden aan de zoekopdracht.
Google indexeert vele miljarden webpagina’s en het aantal groeit nog steeds. Infoglut, het verschijnsel dat de hoeveelheid data zo groot wordt dat er steeds minder zinvolle informatie aan te onttrekken valt, is een reëel risico. Op dit niveau zijn recht-toe-recht-aan zoekmachines met exacte zoekresultaten geen optie meer. We moeten leren leven met slecht controleerbare machinale interpretaties en met zoekresultaten waarvan Google dénkt dat we ze willen zien. De grote zoekmachines zullen steeds meer gestuurd worden door kunstmatige intelligentie. Tegenspartelen heeft evenveel zin als protesteren tegen slecht weer. Maar er ligt natuurlijk een mooie taak voor de informatieprofessional om zijn klanten te wijzen op de beperkingen van Google, maar ook Bing, Yahoo, Yandex enz., en om ze kritisch te leren omgaan met de zoekresultaten.
En het is natuurlijk niet allemaal kommer en kwel. Het zit er dik in dat de tendens richting machine learning als prettig bijeffect zal hebben dat de behoefte aan zoekmachines voor beperkte dataverzamelingen (ik noem maar iets: bibliotheekcatalogi!) groeit. Old school zoekmachines die, als je zoekt op Trump, niet als resultaat “Top economist” geven en ook niet “Presidentskandidaat”, maar gewoon “Trump”, omdat dat is wat je zoekt. Is dat geen troostrijke gedachte?
Aan geboden een video recorder 2000 draaid wel is een video band bij verdere werking onbekend.misschien iets voor de verzamelaar.
Die advertentie op Marktplaats brak mijn hart, niet alleen vanwege de aandoenlijke variant van het Nederlands, maar vooral omdat dit in een notendop de teloorgang van een superieur stukje Nederlandse technologie demonstreert. Video2000 had meer kwaliteit dan VHS, maar toch werd dat laatste systeem de standaard. Videorecorders werden alleen nog gemaakt voor VHS-banden en Video2000 ging kansloos ten onder. Het is het principe van dominant design: na een rommelige beginperiode wordt één systeem , om wat voor reden ook, leidend en past de hele markt zich aan, ook als er betere alternatieven voorhanden zijn.
Dat verschijnsel zie je ook in het publicatieproces. Van oudsher worden artikelen gepubliceerd in tijdschriften omdat het nu eenmaal niet rendabel is om ze individueel te drukken en te verspreiden. In onze digitale tijd spelen die kosten nauwelijks een rol meer, maar toch blijft het tijdschrift, ook digitaal, een dominante publicatievorm. Raar eigenlijk. En dan heb ik het nog niet eens over de door het verleden bepaalde, maar al lang niet meer noodzakelijke dominantie van uitgevers in het digitale publicatieproces.
Dominant design is ook heel mooi te zien in het distributiemodel voor e-books. Van sommige leveranciers mag een universiteit een e-book maar uitlenen aan één persoon en slechts voor een beperkte periode, kortom dezelfde regels die je hanteert voor een papieren boek. Het verschil is dat een e-book een verzameling digitale nullen en eentjes is die je, letterlijk, voor hetzelfde geld onbeperkt aan de volledige wereldbevolking ter beschikking zou kunnen stellen. Natuurlijk begrijp ik wel dat er een verdienmodel moet zijn, maar niemand zou op deze specifieke formule zijn uitgekomen als hij al niet had bestaan voor het papieren boek. Het is alsof je een paard voor een auto spant omdat we dat vroeger nu eenmaal ook deden. Dominant design in optima forma.
Maar de meest schrijnende vorm van dominant design in ons vak bevindt zich aan de consumentenkant. Om een groot bereik te krijgen moest tekst tot heel recent worden gedrukt en verspreid. Omdat informatie dus relatief duur en schaars was, gingen we er terecht stilzwijgend van uit dat alles wat we tot ons kregen een zekere kwaliteit had, want je mag toch zeker verwachten dat je waar voor je geld krijgt! En dat impliciete vertrouwen is er nog steeds, getuige bijvoorbeeld de mevrouw die zeker wist dat de vluchtelingen onze banen krijgen omdat het op Facebook had gestaan. Een exces? Misschien, maar dat geldt niet voor al die mensen die klakkeloos het eerste het beste zoekresultaat van hun zoekmachine als waar accepteren zonder naar de bron te kijken (als Google zelf al niet als de bron wordt gezien). Die vorm van dominant design is kwalijker en waarschijnlijk hardnekkiger dan de voorbeelden die ik hierboven beschreef. En we zijn er nog lang niet van af.