Tag archieven: taal

Peoplemens

Geplaatst op door
Beantwoorden

We zaten het restaurant van een sauna en luisterden het gesprek van onze buren af. Niet luisteren was overigens geen optie, want ze spraken nogal hard. Het waren twee in keurige badjassen gestoken jongeheren. Ze hadden het over hun werk, maar eigenlijk wilden ze vooral de ander ervan overtuigen hoe interessant ze waren. De zinnen waren doorspekt met Engelse woorden en uitdrukkingen. Dat is op zich niet bijzonder bij snelle jongens, maar toch was er iets vreemds aan. Ik begreep het ineens toen de ene jongeman zei: ‘Ja, maar Dick is een echt peoplemens.’

Begrijp me goed, ik ben echt niet tegen het gebruik van Engels in het Nederlands. Ik zeg gewoon camping in plaats van kampeerterrein, en ik wil zelfs nog wel eens mensen shamen (bijvoorbeeld deze twee heren). Woorden uit andere talen komen al sinds mensenheugenis onze taal binnen, en zelfs de meest radicale taalpuriteinen zeggen ok en bureau. Sommige vreemde woorden schoppen het tot de Van Dale, andere verdwijnen via de achterdeur, maar wat hier gebeurde is dat on the spot nieuwe woorden werden gemaakt gewoon for the sake of interessantdoenerij. Je zou kunnen denken dat het schattige nieuwlichterij is, maar niets is minder waar: het is pure taalanarchie. Want als peoplemens kan, dan is mensenperson ook goed.

Via de Facebookpagina Onnodig Engels taalgebruik zag ik dat deze ontwikkeling al een tijdje gaande is. Wat dacht je van peanutbuttereitjes, herfstfeeling en travelhanddoek. Stuk voor stuk lelijke en onnodige samenstellingen waar moeiteloos een Nederlands alternatief voor te vinden is. Deze ontwikkeling kan leiden tot een tsunami aan nieuwe woorden. Als appeltaartcookie mag, en ze werden vier jaar geleden al verkocht, dan kun je wachten op applepiekoekje, appeltaartcookje, appeltaartkoekie, appelpiekoekje, appelpiecookje, appelpiekoekie, appletaartcookie, appletaartcookje, appletaartkoekie, applepiecookje en applepiekoekie – om maar eens wat te noemen. En dan laat ik maar buiten beschouwing dat het ook nog eens ging om oma’s appeltaartcookie. Lunchafspraak en winkelmanager kunnen weer wel, want hier is het Engelse deel volledig geaccepteerd in het Nederlands. Maar voor alle andere hierboven genoemde combinaties is maar een kwalificatie mogelijk: cockkoek.

Eerder verschenen in IP – vakblad voor informatieprofessionals 8/2022

De geboorte van een woord: woordenverbod

Geplaatst op door
Beantwoorden

Luistert u al naar drill? De kans is groot dat u niet bekend bent met deze vrij nieuwe vorm van rap, maar als u een clip ziet waarin de artiesten zijn voorzien van een bivakmuts, en als ze dan ook nog eens crimineel gedrag en wapengebruik verheerlijken in hun met veel fockings gelardeerde teksten, dan kunt u er verzekerd van zijn dat u te maken heeft met een drillrap. Kijk en luister maar eens naar de fine fleur van de Nederlandse drill op https://www.youtube.com/watch?v=cg22-pX8jdw.

De Engelse drillrapper en drugshandelaar Rico Racks werd onlangs veroordeeld tot drie jaar gevangenisstraf én een verbod op het rappen van woorden als trapping (dealen) en bandoe (drugspand). De Engelstalige media spraken over een word ban.
Die uitdrukking werd een paar jaar daarvoor ook veel gebruikt toen er ophef was over het nieuws dat het Amerikaanse Center for Disease Control woorden als transgender en fetus (foetus) niet meer mocht gebruiken van de overheid. Het bleek achteraf een storm in een glas water, maar ook in de Nederlandse media was er gedurende korte tijd veel aandacht voor dit minirelletje. Voor word ban werden omslachtige beschrijvingen gebruikt als ‘het verbod op het gebruik van bepaalde woorden’. Woordenverbod was immers nog geen bestaand woord. Dat duurde tot 21 oktober 2019, toen de veroordeling van Rico Racks bekend werd gemaakt. NOS.nl maakte om 14:54 als eerste gewag van een woordenverbod. Toen was het hek direct van de dam. Nog diezelfde dag spraken ook 7days, het Jeugdjournaal, De Morgen en tal van andere media over een woordenverbod alsof het de normaalste zaak van de wereld was. En toen het Instituut voor de Nederlandse taal woordenverbod ook nog bekroonde tot neologisme van de week wisten we het zeker: een nieuw levensvatbaar woord was geboren.

(Eerder verschenen in IP- Vakblad voor informatiespecialisten 2019-9)

Plooifoon

Geplaatst op door
Beantwoorden

(Eerder verschenen in IP- Vakblad voor informatiespecialisten 2019-8)

Lootbox, deepfakes, smarticles, soft data. Zomaar wat begrippen die zijn besproken in deze rubriek. Veel mensen ergeren zich aan het gebruik van onnodige Engelse leenwoorden. De Volkskrant heeft zelfs een rubriek waarin lezers Nederlandse alternatieven bedenken voor Engelse woorden. Om tegemoet te komen aan deze sympathieke puriteinse beweging wilde ik het deze maand hebben over plooifoon, het Hollandse equivalent van fold phone. Ik ontdekte al snel dat ook vouwfoon en plooimobiel als alternatief worden gebruikt. Welk woord zou er winnen? Zou er überhaupt wel een Nederlandse term overleven?

NL-Term, de vereniging voor Nederlandstalige terminologie, houdt al geruime tijd een lijst bij van Engelse termen waarvoor een Nederlands alternatief bedacht is. Het is interessant om te kijken hoe het die woorden in de loop der tijd is vergaan. Reclamewisser werd in 2015 genoteerd als alternatief voor adblocker. Google geeft 139 hits (treffers), maar het afgelopen jaar werden er geen nieuwe meldingen genoteerd. Nimby betekent not in my backyard. Nivea (bedenk zelf waar het voor staat) is een prachtige Nederlandse omzetting die tot een paar jaar geleden regelmatig tegen kon komen, maar inmiddels is Nivea (inderdaad: niet in mijn voor- en achtertuin) helemaal verdwenen. Advertikel is een mooie vernederlandsing van advertorial. Het is meer dan 400 keer te vinden op Google, maar het afgelopen jaar leverde slechts drie treffers op.

Letterlijke vertalingen, zoals muis en harde schijf hebben een vaste plaats gevonden in het dagelijks spraakgebruik, maar gekunstelde constructies zijn over het algemeen geen lang leven beschoren, een enkele uitzondering als hekje (hashtag) daargelaten. Ze worden bedacht op het moment dat de early adopters (vroegvolgers, volgens de Volkskrant) zich de Engelse term al eigen hebben gemaakt en er geen plaats meer is voor koddige alternatieven. Daarom zal deze rubriek ook in de toekomst niet gewijd zijn aan plaagpost (spam), verversie (update), zoenstrook (kiss and ride) en vaaglogica (fuzzy logic). En dus ook niet aan plooifoon.